Sự thật về lăng miếu lâu đời nhất Sài Gòn

Đó là lăng Ông thờ Tả quân Lê Văn Duyệt chứ không phải là lăng thờ ông và bà tên Chiểu như nhiều người nhầm tưởng.

Lăng Ông Bà Chiểu là một trong những lăng miếu lâu đời nhất ở Sài Gòn thờ Tả quân Lê Văn Duyệt (1764 - 1832). Ông là một công thần của triều đình Nguyễn, hai lần làm Tổng trấn Gia Định thành. Sau khi Lê Văn Duyệt mất, vua Minh Mạng cho bãi chức Tổng trấn Gia Định Thành, bãi năm trấn và đổi thành sáu tỉnh là Gia Định, Biên Hòa, Vĩnh Long, Định Tường, An Giang và Hà Tiên.

Đương thời lúc còn sống, Lê Văn Duyệt bị vua Minh Mạng nghi ngờ có qua lại với người Chân Lạp. Sau khi ông mất vua cho tìm chứng cứ, truy lùng con cháu, tôi tớ của ông. Lê Văn Khôi, con nuôi của Lê Văn Duyệt bèn nổi dậy chống lại. Sau khi dẹp loạn Lê Văn Khôi, vua cho tước hết quan hiệu, và san bằng mộ phần. Tả quân Lê Văn Duyệt phải chịu tiếng oan suốt một thời gian dài.

Mãi đến năm 1842 vua Thiệu Trị mới xóa tội cho con cháu của Lê Văn Duyệt và cho đắp lại mộ phần của ông. Đến đời vua Tự Đức năm 1848, vua ban chiếu tha tội và phục hồi lại quan tước cho Lê Văn Duyệt và cho thờ trong miếu Trung Hưng công thần ở Huế.

Lăng Ông Bà Chiển

Về phần kiến trúc, lăng Ông được xây dựng theo kiểu kiến trúc lăng mộ chung của Miền Tây Nam Bộ. Bao quanh khu lăng mộ là dãy tường dài hơn 500m, cao 1,2m, gần đây được gia cố thêm hàng rào sắt bên trên, được trổ bốn cổng ra vào theo bốn hướng. Một năm sau cổng tam quan cũng được xây dựng mở ra hướng Nam trên cổng có khắc 3 chữ nổi “Thượng Công miếu”. Trước năm 1975, cổng tam quan này được xem là biểu tượng của vùng Sài Gòn - Gia Định xưa.

Lăng Ông nằm lọt giữa bốn con đường lớn là Đinh Tiên Hoàng, Phan Đăng Lưu, Vũ Tùng và Trịnh Hoài Đức. Mặc dù nằm ở gần chợ và trong khu vực đông dân cư nhưng khi đặt chân vào lăng sẽ cảm nhận ngay được không khí trang nghiêm, yên tĩnh đến lạ thường. Vì lăng nằm kế bên chợ bà Chiểu, nên mỗi lần nhắc tới chợ bà Chiểu người ta thường nghĩ ngay tới lăng Ông. Không biết từ lúc nào người dân đã ghép hai cái tên trên và gọi thành lăng Ông Bà Chiểu, thực chất lăng chỉ thờ Tả quân Lê Văn Duyệt cùng với một số người trong dòng họ ông như Thiếu phó Lê Chất, quan Kinh lược Phan Thanh Giản, chứ không liên quan gì đến bà Chiểu.

Khu lăng mộ được xây dựng trên một trục đường chính, bên trong bao gồm một khu vườn với nhiều cây cối xanh tốt bên trong có đặt một bia đá ghi công lao to lớn của Tả quân. Tiếp theo là mộ của Tả quân và vợ, có bình phong và tường bao quanh. Ngoài ra ở đây cũng có hai phần mộ nhỏ thờ hai cô hầu trung thành với ông.

Hằng năm ở đây đều có tổ chức giỗ cho Tả quân Lê Văn Duyệt rất long trọng vào các ngày 29, 30/7 và  mồng 1/8 âm lịch. Khi ông mất, dân gian xem ông như một vị thần vì vậy việc thờ và tế lễ ông mang nghi thức thờ thần và tế thần. Lễ hội lăng Ông không giống lễ hội các vị anh hùng như Trương Định, Nguyễn Trung Trực mà lễ mang tính dân gian như lễ Bà Chúa Xứ, hoặc vía Điện Bà ở Tây Ninh. Số người đến dự lễ hội cũng rất đông, điều đáng nói là ở đây số người Hoa đến dự lễ chiếm quá nửa. Vì lúc còn làm Tổng trấn Gia Định, Tả quân đã có những chính sách, chủ trương nâng đỡ tạo điều kiện cho họ sinh sống và làn việc ổn định nên lúc ông mất họ xem ông như là một vị phúc tinh.

Đến nay, lăng Ông được xem như là một biểu tượng của miền Nam vì nhiều lý do khác nhau. Lăng Ông được dân chúng thường xuyên tu bổ nên ngày càng uy nghiêm và hùng tráng nhưng vẫn giữ được những nét cổ kính của kiến trúc xưa. Nhưng điều quan trọng hơn cả để lăng Ông trở thành biểu tượng của miền Nam là nhân cách, đức độ, công ơn và cả tấm lòng của Tả quân Lê Văn Duyệt với con dân Gia Định lúc ông còn làm Tổng trấn.

Người cao tuổi ngụ xung quanh lăng Ông, hàng ngày vẫn đến đây nhang khói, và dùng khu hoa viên trước để làm nơi đi bộ, tập thể dục, dưỡng sinh… Mọi người đều có ý thức đang ở nơi chốn linh thiêng nên ai ai cũng nhẹ nhàng, trật tự bởi lòng kính mến, tôn thờ dành cho đức thượng công Lê Văn Duyệt.